Wat is een schuttersvereniging zonder vendeliers?
Je hoort immers altijd “vendelier sla uw vaandel voor……..”, of het nu om een serenade of concours gaat, het is een stukje folklore dat nooit verloren mag gaan. Er zijn folkloristen geweest, die de vendeldemonstraties als niets anders zagen dan louter eerbetoon aan een Pastoor of Burgemeester. Sommigen beweren ook dat het ontstaan van dit imposante vertoon te zoeken is in de Middeleeuwse meigilden of oud-germaanse bloedbroederschappen en menen magische kracht in de oorsprong in het vendelen te zoeken. Mocht dit al zo zijn, de betekenis van het vendelen, zoals dit thans geschiedt heeft een geheel andere intentie. De vendelhulde zelf wordt hier een gebed en strijd genoemd, terwijl de vendeliers van een gilde er steeds aan worden herinnerd, dat men met gewijde vendels vendelt.
Interessant is het om de betekenissen van dit steeds weer boeiende vendelen weer te geven:
Eerste ronde: hierbij wordt tot de vendeliers gesproken
- Het steeds weer zwaaien boven het hoofd betekent: Stoere vendelier houdt je kloek en sterk in de strijd, die komen gaat.
- Als het vendel wordt rond gegooid in de hals betekent dit: Weer je geducht al zal dit ook je hoofd moeten kosten.
- Het vendel draait om de lendenen: Geef aan dit werk je kracht, je lichaam, desnoods je leven.
- Het vendel draait om de knieën: Houdt je lenig, en je kunt ook knielen.
- Het vendel draait om de enkels: Laat het steeds draaien, maar zorg ervoor dat ze steeds schoon en rein blijft, zoals de lelie, het symbool hiervan. (de vendelier mag nimmer met het vendel de grond raken)
Tweede ronde: de vlag begint weer boven het hoofd. Na enkele slagen die een kort gebed vormen, wordt dan de strijd tussen goed en kwaad, tussen God en de duivel uitgebeeld.
De derde ronde: weer gaat de vlag boven het hoofd: bijna overmoedig staat men in de strijd tegen het kwaad. Maar ook daar wordt de strijd wanhopig, zodat het gebed om hulp tot de patroonheilige begint om dan te eindigen in de overwinning van het GOEDE over het KWADE met de hulp uit de Hemel.
Tot slot nog iets over het ontstaan en herkomst van het vendelzwaaien. Men dient verschil te maken tussen klassiek en acrobatisch vendelen.
Klassiek vendelen: zodra de landvorst de schutters opriep, dienden zij zich op een centrale plaats te verzamelen, waarbij elke groep zijn eigen vaandel en vendel voerde. Het is wel zeker dat bij de aankomst de vendels neigden voor overheden en de landvorst bij wie schutters zich present melden. Waarschijnlijk is het dat uit het neigen en zwaaien het huidige vendelen is voortgekomen, temeer er nu alleen gevendeld mag worden als de schutterskoning present is.
Acrobatisch vendelen: zoals in oeroude tijden werden tijdens de krijgsverrichtingen de vendels van het leger en zijn onderdelen meegevoerd. De vendels mochten nimmer ter aarde zijgen, zij mochten de grond niet raken. De drager, al werd hij gewond, diende te zorgen dat het vendel steeds boven de hoofden der strijders zichtbaar bleef. Was de drager dodelijk gewond, dan moest een makker het vaandel overnemen, dit vaandel werd dan ook ten koste van alles tot het laatst verdedigd. Als men het acrobatisch vendelen van tegenwoordig beziet kan men zich voorstellen hoe een vendelier, gewond, zich kronkelt en wentelt om toch het vendel hoog te houden. Het vendel wordt nog steeds hoog in de lucht geworpen om daarna handig weer te worden opgevangen. Wellicht het overdragen van het vendel door een dodelijk gewonde aan zijn strijdmakker(s).
Beoordeling tijdens wedstrijden: Elke schutterij met vendeliers heeft zo zijn eigen volgorde wat de vendelslagen betreft. Tijdens schuttersconcoursen zijn er speciale wedstrijden voor het vendelen. Er wordt op gelet dat de vendelslagen juist, gelijk en op tijd worden gemaakt door alle aanwezige vendeliers uit dezelfde vereniging. En er wordt op gelet dat de vendelslagen worden gemaakt die verplicht zijn om te maken. Vendelgroepen zijn onderverdeeld in diverse klassen. De hoogste is de Superieur A en de laagste is de klasse Vaandelafdeling. Des te hoger de klasse, des te moeilijker zijn de vendelslagen en des te strenger wordt er gejureerd tijdens concoursen. Voor elke fout die er door één of meerdere juryleden gezien wordt, worden strafpunten gegeven.